Bài thơ "Qua Đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan là một tác phẩm nổi tiếng trong kho tàng văn học Việt Nam, nổi bật với sự tinh tế trong cách thể hiện nỗi nhớ nước và nỗi buồn tha hương qua một bức tranh thiên nhiên tĩnh lặng và u uất. Qua xin chia sẻ cảm nhận về bài thơ này, mời người anh em cùng nhìn sâu vào từng câu chữ, từng hình ảnh mà nhà thơ gửi gắm.

Trước hết, ta xét đến bối cảnh và tâm thế của tác giả. Qua Đèo Ngang vốn là nơi đầy hiểm trở, nằm giữa cái hùng vĩ của thiên nhiên và cái hoang sơ của núi rừng. Đối diện với cảnh ấy, Bà Huyện Thanh Quan đã không tả cảnh một cách giản đơn mà hòa trộn nó với cảm xúc sâu lắng của mình. Có thể nói, cảnh vật hiện ra qua ánh nhìn của kẻ cô đơn tha phương, là người con mang nặng nợ nước non, dõi theo từng bước thay đổi của đất trời.

Ngay từ những câu thơ đầu, người đọc dễ dàng cảm nhận được sự hùng vĩ pha chút hoang vu của đèo Ngang. Tiếng chim kêu nơi rừng núi được nhà thơ miêu tả vừa mang nét sinh động, lại vừa gợi nỗi niềm bâng khuâng. Chim bay không chỉ vì khung trời rộng mở, mà còn vì luôn có nỗi lo sợ nào đó vô hình. Thông qua hình ảnh “bóng xế tà”, người đọc cảm nhận nỗi buồn man mác, như chính nỗi lòng của người viễn xứ nhớ quê.

Tiếp tục, bức tranh đèo Ngang hiện ra qua hình ảnh “cỏ cây chen đá lá chen hoa”. Đó là một cảnh thiên nhiên đầy sức sống, nhưng không phải là sức sống mãnh liệt mà hòa quyện trong một sự môi trường tĩnh lặng, hòa lẫn giữa những sắc đá hoang sơ và sắc hoa cỏ nhẹ nhàng. Cảnh vật như vậy càng làm cho lòng người thêm nặng trĩu, khi đứng giữa trời đất rộng lớn mà tâm hồn lại co rút, nhỏ bé, chìm trong nỗi nhớ quê hương.

Bà Huyện Thanh Quan không chỉ cảm nhận bằng mắt mà còn cảm nhận bằng tâm hồn. Chính vì thế, trong khung cảnh ấy, nhà thơ như thấy được cả nhịp sống nơi thôn quê qua những hình ảnh sống động của “lác đác bên sông chợ mấy nhà”. Mặc dù cuộc sống sinh hoạt của con người vô cùng giản dị, nhưng ở đó ẩn chứa vẻ đẹp của sự gắn bó với tự nhiên, và có lẽ cũng chính là khung cảnh nơi quê nhà mà tác giả mường tượng trong lòng. Khung cảnh sinh hoạt ấy càng tôn lên nỗi nhớ nơi xa.

Nhưng tâm trạng chủ đạo của bài thơ vẫn là nỗi buồn tha hương, đặc biệt nổi bật trong câu “Nhớ nước đau lòng con quốc quốc, thương nhà mỏi miệng cái gia gia”. Tiếng kêu của con chim quốc chứa đựng trong nó nỗi niềm đau đáu về quê hương đất nước. Bản thân con chim quốc kêu cũng chứa đựng một nỗi đau dai dẳng, không chỉ của riêng nó mà là của chung những ai xa quê.

Có lẽ, cái sâu sắc nhất trong bài thơ là nỗi lòng nhớ nước thương nhà, một nỗi buồn khó diễn tả thành lời. Cảm xúc đó không chỉ đến từ việc cảm nhận thiên nhiên mà còn từ chỗ gợi nhớ những biến cố lịch sử, những ký ức buồn và sự vò võ trong lòng người giữa một đất trời mênh mông không bờ bến. Cái nhìn của Bà Huyện Thanh Quan chính vì thế vừa bao quát, lại vừa sâu sắc, đa chiều.

Khép lại bài thơ, người đọc không chỉ đơn thuần cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn thấu hiểu sâu sắc hơn tâm tư, nỗi niềm của người thi sĩ. Qua bức tranh thiên nhiên tĩnh tại ấy, Bà Huyện Thanh Quan đã thành công trong việc truyền tải đến nhân gian một thông điệp về tình yêu quê hương đất nước, về nỗi buồn của sự xa cách và mong muốn được trở về. Đây là điều làm cho “Qua Đèo Ngang” trở thành một tác phẩm đáng nhớ trong lịch sử văn học Việt Nam.

Người anh em, nếu có dịp hãy một lần đọc lại bài thơ này, tìm kiếm những câu từ đơn giản mà chứa đựng bao điều sâu sắc, để cảm nhận rõ hơn về nỗi niềm thời đại và giá trị vượt thời gian của bài thơ. Để biết thêm nhiều kiến thức thú vị về văn học và các lĩnh vực khác, qua mời ghé thăm trituenhantao.io.